De zeer oude zingt – speech Indiëherdenking

tekst toespraak  door Jan van Zanen, burgemeester Amstelveen
140810 Indiëherdenking

De zeer oude zingt

‘… Er is niet meer bij weinig
Noch is er minder
Nog is onzeker wat er was
Wat wordt wordt willoos
Eerst als het is is het ernst
Het herinnert zich heilloos
En blijft ijlings
Alles van waarde is weerloos
Wordt van aanraakbaarheid rijk
En aan alles gelijk
Als het hart van de tijd
Als het hart van de tijd

Alles van waarde is weerloos
Wordt van aanraakbaarheid rijk …’.

Meneer de Commissaris van de Koningin,
Ambtgenoten uit de regio, Dames en Heren, genodigden,

Velen van u zullen uit dit gedicht van Cobra-dichter Lucebert de centrale zin kennen.
Het is een zin die zich – volgens mij terecht – een plaats heeft veroverd in de Nederlandse literatuur. Maar hóé toepasselijk is het hele gedicht op deze herdenking.

[“De zeer oude zingt”… Het is een titel in de beste traditie van de literatuur: de gezongen overlevering voor generatie na generatie – “in het hart van de tijd”. ]

Het gedicht gaat over voorspoed en tegenspoed, over idealen en idealisten, over hoogmoed en vernedering, macht en onmacht. Over afscheid…
De “zeer oude” in het gedicht vertelt het lied van verstilling en kwetsbaarheid.
De kwetsbaarheid van al die kwesties die beginnen als groots, ernstig, imposant.
Vernietigend – zo u wilt.

Kwesties die na verloop van tijd vervagen en verworden tot bijna onbegrepen echo’s uit het verleden:
‘wat wordt wordt willoos’ en vervaagt ‘weerloos’ – ‘heilloos’ en ‘ijlings’.
Als herinneringen. Die ten slotte deel uitmaken van het ‘hart van de tijd’.

Er is weinig nodig om de parallel met deze herdenking te ontdekken. Samen houden we een kwetsbare herinnering levend aan alle trieste zaken die zich decennia geleden afspeelden in het verre Indonesië.

Samen vertellen we het van pijn doordrenkte lied en geven het door.
In het besef hoe weerloos de herinnering.
Als alles van waarde dat weerloos is en dat daarom alleen met de grootste zorg moet worden omgeven.

Eind juli bezocht ons gezin Indonesië.
In Jakarta waren wij het meest dicht in de buurt van Kampong Makassar in het zuiden van de stad.
Op zo’n acht kilometer van Meester Cornelis, niet ver van de hoofdweg naar Buitenzorg.
De plek waar de moeder van mijn echtgenote het leed – veel leed met veel anderen – aan den lijve ondervond. Indrukwekkend. Voor ons bijna tastbaar.

In het hart van deze tijd.

Dames en heren,
Het thema van deze herdenking zijn de Romusha’s.
De geronselde autochtone bevolking, die slavenarbeid en troostdiensten moest verrichten.
Zij worden later tijdens deze herdenking ‘in het hart van de tijd’ geplaatst.
Terecht.
Opdat wij niet vergeten…

Wij gedenken hen en al die anderen die de verschrikkingen in Nederlands-Indië doormaakten.
Met deze herdenking steunen wij al diegenen – de gevallenen en slachtoffers – die daardoor voor het leven getekend zijn.

In dankbaarheid en met veel respect.
‘In het hart van de tijd’.