Kunstpraat 18.06.2013: landschap, landschap, landschap – waar kijk ik naar?

Soms valt je oog op iets dat er allang was, maar dat op andere momenten om de een of andere reden je aandacht niet kreeg. Het meest navrante voorbeeld – als het al waar is, maar het is te mooi (om waar te zijn;) – is het verhaal van de indianen in het Amerika dat bezig was ontdekt te worden. Het verhaal gaat dat zij de zeilschepen van Columbus en andere Europese landjepikkers gewoon niet zagen aankomen omdat ze nog nooit een zeilschip hadden gezien. Ik vind dat een bijzondere gedachte. Als je het gevaar niet kent, zie je het niet. Als je het schilderen niet kent, zie je het niet. Als je, als je, als je…

Ongeveer zo ben ik de afgelopen weken compleet blind langs een hele aardige tentoonstelling gezapt: Herkomst Provinciale Kunstcollectie: Galerie Nieuw Schoten, art consultancy Frans Halsstraat 17, 2021 EG Haarlem, 023-5264822/06-28234673, open: Tijdens exposities:, vrijdag en zaterdag van 13.00 tot 17.00, en op afspraak. Expositieperiode van 14 april t/m 22 juni 2013.

Je hebt dus nog enkele dagen om je daarheen te reppen. Als je dat doet – het is de moeite ruimschoots waard – kom je ook deze natuurwerken tegen:

Ik weet niet hoe het jou vergaat – maar ik vraag me tijdens het kijken naar deze werken de hele tijd af waarnaar kijk ik eigenlijk? Erg frustrerend. Ik zie landschappen. En op de een of andere manier word ik er niet vrolijk van. Het zijn schrale plukjes bos (‘bosch’ is hier eigenlijk meer op zijn plaats). De lucht, het jaargetijde, is schraal. De kleuren zijn schraal.

Raar genoeg hebben ze ook allevier min of meer dezelfde compositie. Alsof de wereld zich alleen maar op deze manier aan ons voordoet. Alsof de eerste tekenles – guldensnede, voorgrond, achtergrond, perspectief, van breed naar smal – er zo is ingeramd dat er geen ontsnappen meer aan is. Dus vraag ik me de hele tijd af: ‘wat zie ik niet?’ Begrijp je? Ik kijk naar vier natuurschilderijen die behoorlijk clichematig zijn en tegelijk heb ik het gevoel dat ik in het niets staar. Ik ben een indiaan, dat kan niet anders.

Dus vraag ik me de hele tijd af: ‘wat zie ik niet?’ Begrijp je? Ik kijk naar vier natuurschilderijen die behoorlijk clichematig zijn en tegelijk heb ik het gevoel dat ik in het niets staar. Ik ben een indiaan, dat kan niet anders.

En opnieuw vraag ik me af, wie zou zo’n werk nou ophangen? Met welke emotie? Met welke gedachte? Welke uitwerking heeft zo’n schilderij op zijn eigenaar? Zou het kunnen dat dit soort werk heel populair is in bepaalde delen van Nederland? Ik zeg maar wat – zou het in zandgebieden populairder zijn dan in streken met vette klei? Ik weet het niet, sta open voor elke suggestie.

Maar toch, ik vind het frustrerend. Ik wil meer met deze landschappen. Wil erdoor in vervoering worden gebracht. Ofzo. En het lukt me maar niet. Natuurlijk kan ik het ambachtelijke beschrijven, het plaatsen in zijn cultuurhistorische context – maar, hee! – zo simpel is dat niet. Onlangs is een van deze werken verkocht. Er is dus tenminste een iemand die iets ziet wat ik niet zie, iets voelt wat ik niet voel. Is het een verzamelaar, een particulier? Het is in elk geval geen indiaan.