Exterieur/Interieur – openingsspeech Pim Milo bij de gelijknamige expositie

Op 14  Juli opende journalist/kunstcriticus Pim Milo de expositie Exterieur/Interieur – werk van drie bijzondere fotografen in galerie De 7e Hemel. In bijzijn van Marrigje de Maar, Wim Bosch en Erik Klein Wolterink vertelde hij het volgende:

Dames en heren,

Wij Nederlanders zijn een nieuwsgierig volkje. Ooit ontstond hier, in de delta van de grote rivieren een multiculturele samenleving, een amalgaam van religies en etniciteiten. Elk met hun eigen gewoonten en culturen en dus een nieuwe rechtvaardiging voor nog meer nieuwsgierigheid. Misschien dat we daarom ‘s avonds onze gordijnen openhouden, in de hoop dat de buren dat ook doen en we vrijelijk bij elkaar naar binnen kunnen kijken.

Die nieuwsgierigheid zal er ook toe hebben bijgedragen dat wij Nederlanders op het gebied van fotografie inmiddels een traditie hoog te houden hebben. Wij zijn meesters in de documentaire fotografie. Documentaire fotografie, gefundeerd op nieuwsgierigheid naar de kleine en grote dingen van het leven. Het leven van onszelf. Het leven van anderen. Uiteenlopend van de inhoud van een keukenla of hoe men huizen bouwt tot hoe nomadenvolken wonen in Binnen-Mongolië.

De documentaire fotograaf verbindt sociologie met antropologie en etnologie. Door het onderwerp nauwgezet te definiëren ontstaan verzamelingen met een repeterend karakter die intrigeren en onthullen en die door consistente beeldvoering de mogelijkheid tot vergelijken biedt. Zo geeft de documentaire fotograaf ons een kijk op de wereld. Hij of zij komt op plekken waar wijzelf misschien nooit zullen komen. Al was het maar omdat die voor ons door gesloten deuren onbereikbaar zijn. De documentaire fotograaf vergroot ons wereldbeeld en beïnvloedt onze mening over de ander.

En de documentaire fotograaf bevredigt onze nieuwsgierigheid. Dankzij Erik Klein Wolterink weten we wat er in de laatjes en achter de kastdeurtjes ligt van de Turkse, Pakistaanse, joodse, Marokkaanse, Surinaamse en Ghanese keukens in Amsterdam.

Dankzij Marrigje de Maar kunnen we de interieurs bekijken van mensen in Chinese, Russische en Japanse steden en bij nomadenvolken in Binnen-Mongolië. En dankzij Wim Bosch worden we ermee geconfronteerd hoe hermetisch wij onszelf, ons bezit en onze privacy achter gesloten gevels proberen af te schermen. En terwijl uw nieuwsgierigheid bevredigd wordt, wordt de mijne juist opgewekt. Naar het verhaal achter de foto’s. En naar de drijfveren van de fotograaf.

Als journalist en fotocriticus zie ik het als mijn taak een brug te slaan tussen foto’s en fotograaf. Met mijn kijk op de foto’s ga ik naar de fotograaf en vervolgens met zijn of haar blik terug naar de foto’s. Om u die foto’s als het ware door zijn of haar ogen nogmaals te laten zien.
Als ik deze tentoonstelling had moeten recenseren, als ik geen openingstoespraakje maar een artikel had moeten schrijven, dan had ik de drie fotografen geïnterviewd.

Ook, en vooral omdat ik geloof dat alles wat een documentaire fotograaf maakt, op autobiografische elementen is gefundeerd. Immers, hij fotografeert wat hij herkent. Hij gaat er een bijna instinctieve verbinding mee aan. Ik ben nieuwsgierig naar die autobiografische aspecten. Naar de bron van hun nieuwsgierigheid. Maar ik heb ze niet geïnterviewd. Althans, niet voor deze gelegenheid. Dus moet ik gissen.

Ik weet – want dat kan ik zien – dat Klein Wolterink in 2007 nog ouderwets lekkere filterkoffie zette in zijn keuken. Ik weet ook dat zijn vriesvak toen wel eens ontdooid mocht worden. Moet hoor!

Ik weet – want dat kan ik op zijn website lezen – dat Klein Wolterink opgroeide als boerenzoon in een gereformeerd Achterhoeks gezin. Zijn dubbele achternaam deed even vermoeden dat hij van adel is en de ouderlijke keuken het exclusieve domein voor het huispersoneel. Ik hoopte op een jeugdtrauma. Niet dus. Waar die fascinatie voor keukens dan wel vandaan komt? Geen idee.

Ik weet dat Wim Bosch in alle jaargetijden gevels heeft gefotografeerd. Want ik zie bloesems en kale takken. Ik vermoed dat de foto’s vooral in Duitsland zijn gemaakt, want ik zie voor Nederlandse begrippen opmerkelijk veel gesloten vitrage, gordijnen, luxaflex en rolluiken. Ik zie een feitelijke manier van registreren, zonder oordeel van de maker.

De hermetische gevels – zelfs het speelhuis zegt ‘Geen toegang voor onbevoegden’- contrasteren mooi met de binnenopnames van Erik Klein Wolterink en Marrigje de Maar. Wat bij mij de speelse vraag oproept: had Wim Bosch misschien ook binnen willen fotograferen, maar durfde hij niet aan te bellen? Vanuit beperkingen ontstaan de mooiste dingen. Ik noem maar iets: Anton Corbijn is mensenschuw. Maar kijk eens wat een fantastisch oeuvre dat heeft opgeleverd. Maar nee, op de website van Wim Bosch staan ook interieur-opnames. En waar zijn fascinaties zitten, wordt op zijn site helder uitgelegd. Het scala aan strategieën dat de mens gebruikt om grip te houden op zijn bestaan. Maar waar die fascinatie voor dit onderwerp vandaan komt? Geen idee. Maar het intrigeert me enorm.

De enige van wie ik wel wat weet, is Marrigje de Maar. Eerder dit jaar interviewde ik haar in café Hoppe, aan het Spui in Amsterdam. Ze vertelde toen dat ze een rechtvaardiging zocht om bij anderen over de vloer te komen. Daaruit ontstond haar thema, consistent uitgewerkt in verstilde kleuren bij aanwezig licht. Geen ingrepen van haar kant. Uit haar beelden blijkt dat de mens, ook in economisch moeilijke omstandigheden, baas in eigen leven kan zijn.

U ziet, ook zonder hen alledrie te spreken, zijn er antwoorden te geven. Hoewel niet alle. Waar de voyeur in ons de ogen de kost kan geven, blijft de psycholoog in ons met vragen zitten. Waar komt hun fascinatie voor hun onderwerpen vandaan. Wat zijn hun drijfveren. Waar doet het pijn? Daarvoor is een interview, een gesprek met de maker, onontbeerlijk.

Maar wat let u. U bent hier, de fotografen zijn hier. U kunt het hun zelf allemaal vragen. De legendarische Joop Swart, geestelijk vader van het onovertroffen maandblad Avenue – waar elk van deze fotografen perfect in gepast zou hebben – zei ooit dat er iedere ochtend overal op de wereld mensen wakker worden die bij het ontwaken niet twee, maar drie nieuwsgierige ogen openslaan. Inderdaad. Fotografen.
We mogen ze dankbaar zijn voor hun nieuwsgierigheid, wat hen ook beweegt en waar die fascinatie ook vandaan komt.

Dank jullie wel.

Exterieur/Interieur is te zien op vrijdag van 14.00 – 17.00 en zaterdag van 13.00 – 17.00 tot 1 september
Galerie De 7e Hemel
Kerkstraat 10
Bussum
http://www.galeriede7ehemel.nl