Kunstpraat 3 augustus 2013: Botero’s ongelooflijke lichtheid

Beeldhouwkunst is vaak een gevecht met de zwaartekracht. Talloos zijn de objecten die met relatief beperkte materie op hun sokkel balanceren:  een voet, een knie, een bil, een teen, een hand. Zoiets. Het lijkt voor veel beeldhouwers de ultieme uitdaging – en ik denk dat ik dat wel begrijp. Beelhouwen lijkt daarmee op schrijven en dichten. Eindeloos hakken, zagen, beitelen, fijnslijpen, pielen tot er een tekst ligt die balanceert in zijn eigen lichtheid. Natuurlijk, het geldt niet voor elke tekst en het geldt ook niet voor elk object.

Van alledaagse lichtheid kun je Fernando Botero niet betichten. Sterker nog, het lijkt wel of zijn stijl is ontleend aan het gewicht van de o-klanken in zijn naam. Plomp. Groot – niet grof. FernAndO BOterO. Onvoorstelbaar eigenlijk als je bedenkt dat hij ooit zijn opleiding kreeg van de Jezuïten en vervolgens besloot stierenvechter te worden, waarvoor hij ook een opleiding volgde maar vervolgens ontdekte dat hij er toch minder geschikt voor was. Iemand die gewend is elegante passen te maken tegenover een aanstormende zwaargewicht…

Misschien moet ik zijn kunstenaarschap ook wel zo zien en is die opleiding tot stierenvechter juist belangrijk voor zijn kunstenaarschap. Ik kan me goed voorstellen hoe tOrerO BOterO de materie te lijf gaat – doek of klei of steen. De materie moet getemd worden met even elegante als dodelijke bewegingen. Niet uit minachting maar uit diepe bewondering voor de materie. En zo kan het dat de merkwaardige (want dat is het uiteraard ook) danseres of wellicht majorette of anders de museumzaal in paradeert, balancerend op haar standbeen is ze een en al beweging, vrolijkheid, uitdagendheid.

Ik kan het niet laten. Wil vergelijken – wat natuurlijk nooit kan en dus  altijd interessant is. Ik heb tijdens dit schrijven voortdurend Degas aan de horizon. Edgar Degas – proef die naam. De impressionist die geen impressionist wilde zijn maar liever ‘realist’. Ook goed. We hebben de werken nog. Het balletmeisje staat zo’n beetje in ons collectieve geheugen gegrift. We vinden haar elegant, en precies een echte ballerina. Maar Degas wilde natuurlijk ook ontkomen aan de zwaartekracht en balletdansers willen niet anders (letterlijk en figuurlijk) dus viel het te verwachten dat Degas ook een danseres in actie zou maken. Deze:

En ja, ontegenzeggelijk een realistische weergave. Knap gemaakt, anatomisch helemaal goed en ik weet niet hoevaak geïmiteerd. Hoewel ik ook moet denken aan een kogelstootster in de laatste fase van de worp. What you see is what you get!
Maar hoe elegant-ofzo ook, eigenlijk beweegt er helemaal niks in of aan dit popje van Degas. Zou dat de bedoeling zijn? Wat wilde Degas vangen: de houding, het verstilde evenwicht, de gymnastische lijn? Technisch gesproken klopt het allemaal maar hoe knap en gekund ook, geef mij maar de troela van Botero. Die is op haar manier eleganter dan haar Degas-nichtje en levert een spectaculairder gevecht met de zwaartekracht dan het uitgekiende evenwicht dat Degas neerzet.

Geinig hoe licht een zwaargewicht kan zijn.