Verkorte weergave openingstekst bij Magic Convocation. (Handig als handleiding bij de werken van Yoshiyuki in De 7e Hemel.)

In Galerie De 7e Hemel is tot en met 17 november de expositie Magic Convocation van de Japanse beeldend kunstenaar Yoshiyuki Koinuma te zien. Magic Convocation bestaat uit een serie werken die je bij oppervlakkige beschouwing gemakkelijk kunt afdoen als exotische schilderijen. Punt. Uit. Maar dan doe je Yoshi’s werk geen recht. Dus is nadere beschouwing geboden. Voor de opening heb ik de volgende speech geschreven, die makkelijk als handleiding bij de wondere Japanse wereld en geest van Yushiyuki’s werken kan worden gebruikt. (Want een bezoek aan de expositie is absoluut de moeite waard).

Magic Convocation, het themawerk van deze expositie, is een natuurschilderij dat rechtstreeks wortelt in het Shintoïsme, hier en daar voorzien van een ultramodern accent zoals een abstract toetsenbord en een computermuis. Letterlijk vertaald betekent Shinto ‘de weg der goden.’ (hieronder een detail uit het vier meter brede werk):

Het Shintoïsme is een religie. Het wordt weleens verward met het Boeddhisme, maar dat is per definitie geen religie. In Japan liggen het Shintoisme en het Boeddhisme dicht naast elkaar, zijn zelfs behoorlijk met elkaar verweven. Het een als godsdienst, het ander als levensvisie. Shinto is een sterk ontwikkelde natuurgodsdienst (animisme), die diep verankerd is in de Japanse maatschappij. Maar het is ook een ideologie die nog niet zo lang geleden misbruikt werd om het toenmalige Japanse militarisme te rechtvaardigen.

Shintoïsten geloven dat elk individu na zijn of haar dood een Kami, een natuurgeest wordt. Hoe beter je geleefd hebt, hoe belangrijker je wordt als Kami en hoe meer je dus wordt vereerd. Kami vind je overal in de natuur. Het kunnen bijvoorbeeld speciaal gevormde bomen en mooie stenen zijn. Naarmate het Shintoisme langer bestond werden de Kami steeds menselijker. Er zijn zo vele mythen ontstaan waarin menselijk lijkende Kami belangrijke rollen spelen.

De meest belangrijke zijn de kami die zorgden voor de schepping van Japan (en dan met name Izanagi, Izanami en Amaterasu, de zonnegodin). Tijdens het hele scheppingsproces ontstonden ook allerlei kami die een duidelijke functie op aarde kregen, zoals Inari, de rijstkami.  Een andere groep kami zijn de demonen of ‘oni‘ en andere vreemdsoortige wezens.  Zij vertegenwoordigen het kwaad al hebben ze vaak ook wel goede trekjes, ze zijn soms ietwat dommig of goedgelovig.

Naast de oni, die als demonen of duivels worden gepresenteerd zijn er ook kappa of watervampiers. Dit zijn de meest woeste wezens, slijmerig met schubben. Het vreemdste is dat ze een uitholling boven op het hoofd hebben waarin vloeistof ligt. Zodra ze iets van die vloeistof verliezen, verliezen ze ook hun kracht. Ze hebben ook iets positiefs, ze houden namelijk altijd hun woord. Meestal bedoelt een Japanner met Kami meerdere goden. Ook Boeddha wordt als Kami beschouwd. En dat is dus een merkwaardige situatie. Maar goed. Tot zover de Kami.

Nu de zee als thema in deze expositie.
We weten het allemaal: Japan wordt  rondom omgeven door de zee. De afhankelijkheid en de verbondenheid zijn dus groot. Niet voor niets is een van de indrukwekkendste Japanse kunstwerken de beroemde golf van houtsnijder en schilder Hokusai. Japanners leven al sinds hun ontstaan met zeedraken, zeegoden – en met de meest wonderlijke zeedieren. De bekendste is de wonderlijke Kogelvis. Yoshi toont zich ook hierin een echte Japanner: hij schept een wereld van zeedieren die zo ‘echt’ lijken, dat je je bijna niet kunt voorstellen dat ze niet werkelijk bestaan. Je komt ze hier ook overal in de galerie tegen.

Maar, als je van de natuur houdt, zoals volgens mij alleen een Japanner dat kan doen, weet je ook dat die natuur zich tegen je kan keren. De tsunami die Japan in 2011 raakte – ontstond uit een zeebeving die zich voordeed om 14:46:23 uur lokale tijd en zich bevond op ongeveer 130 kilometer ten oosten van Sendai, op zo’n 10 kilometer diepte.

Het officiële aantal doden en vermisten lag op 14 mei 2011 op 24.525
410.000 mensen werden geëvacueerd uit de getroffen gebieden
87.772 huizen raakten beschadigd.

De Reincarnatieserie die Yoshi maakte en die hier volop te zien is, vindt zijn inspiratie in deze gruwelijke gebeurtenis.  Hij neemt hier als thema de wedergeboorte. En gebruikt daarvoor twee symbolen: de vlinder en de spiraal.

In Japan en China wordt de vlinder veel gebruikt als teken bij momenten van geluk of vreugde. In Japan schenkt men een bruidspaar of jonge ouders zelfs twee vlinders die het stel of het gezin “op vleugels naar het geluk dragen”.
Men vereert de vlinder ook als symbool voor de ziel van de overledene of als beschermer van de levenden – niet alleen in Japan overigens.

Als we dus hier op veel werken vlinders zien, weet dan dat het de zielen zijn van de slachtoffers van de tsunami. Maar Yoshi gaat een stap verder door de vlinders spiraalsgewijs af te beelden. De spiraal is het teken van de reis van het innerlijke leven en de ziel naar buiten. Het is de reis van de ziel die het lichaam verlaat na de dood. De spiraal heeft zo een hoge spirituele betekenis. Bij veel natuurvolken symboliseert hij de cyclus van leven en wedergeboorte.

Door het samenvoegen van de vlinder en de spiraal symboliseert Yoshi de reis die de zielen van de slachtoffers van de tsunami afleggen van leven naar dood naar wedergeboorte. Overigens is onlangs vastgesteld dat de vlinders in Japan ernstig muteren als gevolg van de kernramp die door de tsunami werd veroorzaakt… Uiterlijk, in de vleugels en de ogen, en genetisch! (En hoe gruwelijk dat wellicht ook lijkt, eigenlijk ontstaan daardoor nieuwe natuurgeesten, Kami).

Yoshi’s grootvader (schilderij)
In de visie van het Shintoïsme treedt, als iemand overlijdt, de geest uit het lichaam en voegt zich bij de andere kami. Het is aan de nabestaanden om ervoor te zorgen dat de ziel na de dood goed terechtkomt in het hiernamaals. Deze voorouderverering is zeer belangrijk voor Japanners.

Yoshi vertelde mij dat zijn, 10 jaar geleden overleden, grootvader een grote rol heeft gespeeld in zijn opvoeding. Het schilderij dat hij heeft gemaakt van en voor zijn grootvader is een prachtig voorbeeld van de grootouderverering. Yoshiyuki beeldt hem af omgeven met natuursymbolen die verwijzen naar zijn bewondering voor zijn grootvader: de uil die geluk symboliseert, de slang (die eenvoudig ook weer te duiden is naar de spiraalvorm van de wedergeboorte), de slak die liefde symboliseert, maar ook een zichtbare foetus – hoe letterlijk wil je het hebben..

Als je al die zaken zo overziet, dan kun je alleen maar vaststellen dat Yoshiyuki ons laat kennismaken met zijn door en door Japanse ziel. Wat zijn werk bijzonder maakt is dat het een mengeling is van eeuwenoude tradities en een moderne ‘geest’,
wat een beeldtaal oplevert die absoluut oorspronkelijk is en die mij – in elk geval – nieuwsgierig maakt naar zijn verdere ontwikkeling als beeldend kunstenaar.