Kunstpraat 12.12.13: Noortje Zijlstra’s dierlijk universum (R.I.P.)

Ze dragen titels als ‘degrootstezullennietaltijddesterkstezijn’ en ‘mijnregenboog’ of ‘ongewonetapijten’. Zonder uitzondering gaat het hier om dieren. Opgezette dieren. Vogels. Muizen. Eekhoorns. Het is het dierlijke universum van Noortje Zijlstra.

En waar soms de naam al iets zegt over waar iemand mee bezig is (firma Beenhakker doet in rolstoelen, de heer Baksteen was voorzitter van de vereniging van piloten en Berend Strik…), is die van Noortje eerder misleidend. Dat komt vooral door die –tje. Dat maakt dat je verwachtingspatroon iets doet met ‘klein’, ‘lief’, ‘meis-je’.
Tot op zekere hoogte is dat ook zo. Vervolgens is het ook niet zo. Want Noortje haalt merkwaardige dingen uit met haar dieren. Ze plaatst ze in een ander perspectief. Geeft ze postuum een nieuw hoofd of andere lichaamsdelen. Desnoods maakt ze van een eekhoorn een kaarsenhouder. Of beglittert zes rattenschedeltjes in vrolijke kleuren en hangt die in soeppotjes. 

Daarnaast is Noortje gefascineerd door haar. Of misschien nog meer door iets als ‘aaibaarheid’. Dus plet ze een rat en legt die elegant op de vloer met de titel ‘ongewoontapijt’. Maar evengoed plakt ze zelf baarden aan haar gezicht en laat zich daarmee fotograferen. En, nog wat extremer, ze neemt een echte baard, pluist die haar voor haar uit elkaar en vult daar zeven canvassen mee. Als extra commentaar bij ‘1baard7canvassen’ vermeldt ze nog dat het een jaar kostte om alle haartjes uit elkaar te halen. Voer voor psychologen, zou je zeggen. Maar gaat het echt daarom?
“Noortje, vanwaar die fascinatie voor deze dieren?” vraag ik.
“Tis vooral een grote liefde voor dieren waarom ik werk maak over en met dieren. Tis meer de vraag/ boodschap erachter: hoe gaan we met dieren om? Die ik naar voren wil brengen. Mijn thema’s zijn vaak mijn fascinaties voor bepaalde zaken; zo heb ik veel werk gemaakt rond “de baard”, algemene maatschappelijke kwesties als “weet wat je eet” en hoe gaan we met dieren om. Maar ook persoonlijke gebeurtenissen zoals het krijgen van een neefje of nichtje zie je terug in mijn werk.”
“Oké, maar eh…”
“Omdat het de mens is die zo IDIOOT met de dieren om gaat en niet anders om. Daarbij ben ik een grote dierenliefhebber.”

Natuurlijk, dat verklaart alles – not. Natuurlijk not. Als het zo simpel was, als het zo simpel aanvoelt zou iemand als de Belgische kunstenares Stephanie Leblon er absoluut geen been in zien om samen met Noortje te exposeren in Galerie De 7^e Hemel. Want Stephanie is behoorlijk kritisch – zoals veel van haar Belgische collega’s. Dus is er meer aan de hand met Noortjes werk.

Het gaat over maakbaarheid – uiteraard, maar net zo goed over kwetsbaarheid. Het gaat over herschikken, over ‘tweede gebruik’, het gaat over humor – onmiskenbaar, maar net zo goed over cynisme. En het gaat over het opzoeken van grenzen. Maar wat mij betreft gaat het vooral om voor- en tegenstanders. Om geen middenweg. Noortjes werk is behoorlijk extreem, het dwingt standpunten af. Bij geen enkel van haar werken kun je een tussenweg bewandelen. Je vindt het of niks – eventueel walgelijk – of je vindt het prachtig. Het is eigenlijk onvoorstelbaar dat iemand dit ‘een beetje mooi’ vindt. Of ‘een beetje lelijk’. Of ‘een beetje grappig’. Noortje dwingt je om je standpunt te bepalen en bovendien jezelf af te vragen waarom je dat vindt.
Natuurlijk zijn ‘ongewonetapijten’ niet meer dan ‘voorstudies’ die waarschijnlijk nooit verder komen dan deze fase, maar ze zorgen wel ervoor dat je er stil bij staat en of je het wilt of niet er ‘iets’ van vindt: een papegaai als tapijtje is dat nou zieliger dan een schapenvacht op de vloer, of een zebrahuid? Of niet

En van een dode rat een koddig trekpopje maken – dat is toch eigenlijk hartstikke fijn voor die rat?

Nou dan!

In de beeldende kunst hebben we het vaak over de ‘gelaagdheid’ van een werk. Vooral bij schilderijen is dat een betrekkelijk ‘makkelijk’ criterium om te gebruiken bij het bespreken/beoordelen. Je kunt er dan voor kiezen om het letterlijke standpunt in te nemen of het conceptuele. Bij Noortjes werk kun je eigenlijk alleen het conceptuele standpunt innemen als je praat over de gelaagdheid van haar werk. En dan kom je moeiteloos uit op meerdere lagen. Waarbij het nog altijd zo is dat je voor of tegen kunt zijn. Zo blijft Noortje vlijmscherp verrassen. Mooi is dat. Beestachtig mooi.

Vanaf 16 februari t/m 22 maart 2014 in Galerie De 7^e Hemel, Bussum dubbelexpositie: “Opduiken”  Noortje Zijlstra en Stephanie Leblon – dier en doek, zogezegd.