‘Opduiken’: over duiken, dieren, opa Henk en hoe die uiteindelijk alles met elkaar te maken hebben.

Opening expositie ‘Opduiken’ Stephanie Leblon en Noortje Zijlstra, 16 februari 2014.
Het was een mooie vernissage, met uiteraard prachtig werk en veel mensheid. Op veel verzoek hierbij mijn openingswoord. En bij wijze van experiment, alleen tekstueel. Want het is de bedoeling dat je zo nieuwsgierig wordt dat je de komende dagen niet anders kunt dan te komen naar De 7e Hemel, Kerkstraat 10, Bussum. Het kan nog tot en met 22 maart. 

Deze zeer bijzondere expositie bestaat op het eerste gezicht uit twee, of eigenlijk drie totaal verschillende onderdelen. We hebben de schilderijen van Stephanie Leblon. We hebben de dieren, de foto’s en de objecten van Noortje en we hebben de installatie die Noortje heeft gemaakt met werk van haar opa. Ik zal u laten zien dat er een groter onderling verband bestaat dan u wellicht op het eerste gezicht vermoed.

Een jaar geleden kwam ik Stephanie op het spoor via de site Galeries punt NL waarvoor ik een maand lang een dagelijkse column schreef. Op een dag zag ik een schilderij dat ik vervolgens niet meer uit mijn hoofd kreeg. Ik zag iemand die bezig was te vallen. Of misschien ook niet. Misschien was hij een handstand aan het oefenen. Het was in elk geval iemand die ondersteboven geschilderd was.  Zijn benen gestoken in regenlaarzen. Een intrigerend werk. Het was mijn eerste kennismaking met het werk van Stephanie en, naar later bleek, het begin van een voorzichtige vriendschap die in de loop van de tijd verder groeide. Ik nodigde mijzelf bij haar thuis uit,

Want één ding stond voor mij vanaf het begin vast: ik moest en zou die Leblon in Nederland introduceren. Wat mij fascineert in haar werk is de bijzondere manier van schilderen. Eerlijk gezegd vind ik dat Belgische schilders beter kunnen schilderen dan Nederlandse. Dan de meeste Nederlandse. Ik heb het daar vaak over. Met Belgische kunstenaars en met Nederlandse. Ik denk ook dat ik weet waardoor dat komt. Aan de NL academies ligt het accent op het conceptuele, de uitvoering – het schilderen als pure ambacht – is eerder het gevolg van het concept dan andersom. In België wordt nog echt lesgegeven in het schilderen als ambacht. Nou woont Stephanie ook nog eens in Gent, dus als het ware in de schaduw van Het Lam Gods de polyptiek geschilderd in 1492 door Jan van Eyck en zijn oudere broer Hubert, in opdracht van Joos Vijd, voorschepen van de stad Gent, en zijn echtgenote. Zoals u wellicht weet bevindt het zich in de Sint-Baafskathedraal te Gent.
Stephanie benadert haar werk met dezelfde ambachtelijke toewijding als de Van Eycks. Maar daarmee houdt de vergelijking op. Want ze is uiteraard geen middeleeuwer. Ze heeft de vrijheid om na te denken over de onderwerpen die ze schildert. En daarin maakt ze het zichzelf niet makkelijk. Toen ik haar vroeg naar het waarom van de reeks die hier nu hangt schreef ze mij het volgende:

“In mijn vorige reeksen was ik steeds bezig met de waarneming. Wat zie je? Hoe is dit ingekleurd door emotie? De eerste reeks( 2008- 2009) ging rond paranormale onderzoekers die met meettoestellen van alles trachten te bewijzen. Ze proberen het niet zichtbare vast te leggen. De reeks( 2010- 2011) gaat over slapende figuren. Met je ogen toe zie je veel, door onze dromen.

De reeks (2011-2013) is vertrokken vanuit de gotiek. Het concept van die bouwstijl bestaat uit het bepalen van de kijkrichting. Elke steen dient om onze blik naar boven te richten. Ik heb de verticaliteit omgezet in verticale penseelstreken. En dan daarbij ook soms het element van de plastiekzakken aan toegevoegd, waar je troebel doorkijkt. (u vindt hier twee uit deze serie in e galerie) Bij de nieuwe reeks, schrijft Stephanie, wou ik directer werken. Minder gelaagd in de betekenis. Door de duikers heb je twee ruimtes in het schilderij. Boven en onder water. De figuur boven water heeft een vaste vorm, het lichaam onder water verbrokkeld in fragmenten. Door het water zie je hetzelfde maar dan helemaal anders. In de vorige reeks was het beeld meer een drager van het concept , maar nu wordt dat meer de verf. Ik werk steeds meer met transparante lagen boven elkaar, en ook de verftoets benadert meer de beweging en transparantie van het water. Het lichaam is solider qua verfgebruik. Het thema van water vind ik zo rijk omwille van de dualiteit. Het positieve, vrijheid , reinigende, helende werking en anderzijds het dreigende, dodelijke aspect.”

Tot zover Stephanie. Ik voel me niet geroepen om deze beschouwing te willen overtreffen. Maar ik nodig u graag uit met hernieuwde blik haar schilderijen te ontmoeten.

Het ergste wat mij als galeriehouder kan overkomen is dat we hier bezoekers krijgen die binnenkomen en die binnen twee minuten weer buitenstaan. Ik heb weleens overwogen om zulke mensen in hun nekvel te grijpen en ze achteruit naar binnen te sleuren om ze in een van onze kelders ten minste 24 uur vast te houden terwijl ik ze zonder ophouden les geef in het kijken naar kunst. Dat zal ze leren.

Het mooiste wat mij als galeriehouder kan overkomen is dat een mailtje binnenkomt van iemand die zegt: ‘wat leuk dat jullie in bussum een galerie hebben geopend, mijn opa woont daar ook en die doet iets met kunst en ik wil graag iets voor mijn opa doen en mag ik eens langskomen en bij de weg, ik ben beeldend kunstenaar.’
Nou moet u weten dat wij bijna dagelijks de meest uiteenlopende types hier aan de deur krijgen met de raarste smoezen om ons naar hun werk te laten kijken. Maar je opa als tactische pion misbruiken, nee, dat hadden we nog niet meegemaakt. Reden om die Zijlstra toch maar eens uit te nodigen. Dus stapt er op een dag iemand van zo’n vier meter lang met een neuspiercing naar binnen en zegt: “Ik ben Noortje.” Eerlijk gezegd waren we direct zeer gecharmeerd, maar dat zeiden we natuurlijk niet want je mag een boek niet beoordelen naar zijn cover.

Noortje deed haar verhaal over haar opa, waarover dadelijk meer. Daarna bekeken we samen haar site. “Wat een mooi werk!” riep ik. “Meen je dat echt?” vroeg ze.

Ik begreep daar niks van. Hoe kan iemand zo twijfelen aan zijn eigen werk. Maar het was ook het toverwoord. Want voor mij zijn de beste kunstenaars te herkennen aan voortdurende twijfel over het werk dat zij maken. Nu is het zover. We hebben hier Noortje in verschillende uitvoeringen. Noortje met baard. Baard zonder Noortje (1baard7canvassen), de haren stuk voor stuk opgeplakt. Het kostte een jaar om al die haren uit de baard los te maken en stuk voor stuk op te plakken. Is dat passie? Verslaving aan baard? Of een combinatie daarvan? Het is in elk geval werk dat je tot je moet laten doordringen, bij mijn weten heeft nog nooit iemand zich zo indringend met gezichtsbegroeiing beziggehouden.

Minsten zo bijzonder zijn Noortjes bewerkte dieren. Toen ik haar vroeg naar het hoe & waarom was dit haar antwoord:“Tis vooral een grote liefde voor dieren waarom ik werk maak over en met dieren. Tis meer de vraag/ boodschap erachter: hoe gaan we met dieren om? Die ik naar voren wil brengen. Mijn thema’s zijn vaak mijn fascinaties voor bepaalde zaken; zo heb ik veel werk gemaakt rond “de baard”, algemene maatschappelijke kwesties als “weet wat je eet” en hoe gaan we met dieren om. Maar ook persoonlijke gebeurtenissen zoals het krijgen van een neefje of nichtje zie je terug in mijn werk. En verder: Omdat het de mens is die zo IDIOOT met de dieren om gaat en niet anders om. Daarbij ben ik een grote dierenliefhebber.”

Tot zover Noortje. Tegelijk kun je moeiteloos vaststellen dat dit werk, om met Stephanie te spreken zo rijk is “omwille van de dualiteit. Het positieve, vrijheid , reinigende en anderzijds het dreigende, dodelijke aspect.”

Ik kom daar dadelijk op terug.Vervolgens is er Noortjes hommage aan haar opa. ‘Opa’ tekent zijn levenlang. Gaat nog altijd naar zijn schilderclub en vindt in alle onbescheidenheid dat hij bij wijze van spreken rechtstreeks afstamt van Rembrandt. Opa heeft in Noortje de ideale kleindochter – nota bene een full time beeldend kunstenaar. Noortje eert Opa hier in de galerie met de prachtige pyramide (heel symbolisch en dualistisch) van tekeningen zoals hij die jaren achter elkaar maakte. Met enorme precisie en, het moet gezegd, met haast vooroorlogse ambachtelijkheid.

Naarmate de jaren vorderen is Opa kleiner gaan werken, maar nog altijd met dezelfde strakke hand. Naast de pyramide ziet u een reeks waarvan hij een kast vol heeft. Hij pakt zijn werkjes steevast zorgvuldig in en geeft ze af en toe als speciaal geschenk weg. Of stuurt ze op naar Noortje, die ze intens koestert. Daarnaast ziet u aan de muur boven de verwarming de laatste werken van Opa. Mooie miniaturen, en nog altijd even strak getekend. Maar Opa doet nog meer. Hij schrijft ook gedichten. Ware hartekreten zijn het. Noortje vindt ze om allerlei redenen heel bijzonder. Daarom stelt ze ze hier ook tentoon. Maar uiteraard doet ze er iets speciaals mee. De bezoeker, dus u ook, mag de gedichten kopiëren op de copier die naast de gedichten staat, en meenemen naar huis.

Die drie, of eigenlijk vier, onderdelen vormen samen de installatie ‘HJ14 niet te koop’. Het is een hommage aan een schitterende man van 88 jaar die uiteraard vindt dat hij dit ook helemaal heeft verdiend. En terecht. Tegelijk gaat dit werk over de tijdelijkheid. Zo is eigenlijk alles wat u hier ziet een hommage aan de tijdelijkheid van het leven. Het is de dualiteit van het leven. U vindt het terug in de schilderijen van Stephanie die naast vrijheid en reiniging evengoed verwijzen naar de eindigheid. U ziet het in de dierenserie, waarin Noortje de dood als het ware voorziet van een tweede leven – als je dat zo kunt zeggen. En de dualiteit is terug te vinden in de hommage aan haar grootvader.

Zo komen de ogenschijnlijke uitersten op een heel bijzondere manier samen.

Eigenlijk droom ik ervan om, als ik ooit overlijd, te worden bewerkt door Noortje. Zet mij op, Noortje. Geef me een heroïsche houding als kaarsenstandaard en, als ik het dan toch voor het zeggen heb, geef me een schilderij van Stephanie in handen waarop je mij – herkenbaar aan mijn zwembroek – een duik ziet nemen.
Ik nodig jullie graag uit om al dat moois nu te gaan genieten. En pas op, iedereen die binnen vijf minuten vanaf nu vertrekt, weet wat hem te wachten staat.